Ακόμα και τώρα, που οι μετοχές των ΗΠΑ διαπραγματεύονται κοντά σε υψηλά δύο ετών, οι μικροεπενδυτές συνεχίζουν να ρευστοποιούν, αφήνοντας τις αγορές για μεγαλύτερους «παίκτες», όπως τα hedge funds και άλλοι οργανισμοί.
Ο Brad Barber είναι ειδικός σε θέματα επενδυτικής ψυχολογίας. Είναι καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και επικεφαλής του Κέντρου για την Επενδυτική Ευημερία και την Εταιρική Ευθύνη του Πανεπιστημίου. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Ben Steverman του Businessweek.com o Barber έδωσε τη δική του ερμηνεία για τις αντιδράσεις των μικροεπενδυτών στο τωρινό «ράλι» της αμερικανικής αγοράς. Ακολουθούν αποσπάσματα της συνομιλίας τους:
Ben Steverman Ερώτηση: Η χρηματιστηριακή αγορά βρίσκεται σε ανοδική τροχιά, όμως οι μικροεπενδυτές επιλέγουν να μένουν στο περιθώριο. Στοιχεία που συγκέντρωσε η Morningstar εμφανίζουν απόσυρση επενδύσεων ύψους 64,2 δισ. δολαρίων από τα αμοιβαία κεφάλαια μετοχών ΗΠΑ στο διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου, ακόμα και μετά την απόσυρση 26 δισ. δολαρίων πέρυσι. Πότε μπορεί να αλλάξει αυτό;
Brad Barber Απάντηση: Η δική μου γνώμη είναι πως η ψυχολογία απέναντι στις μετοχές δεν θα βελτιωθεί έως ότου η οικονομία σταθεί γερά στα πόδια της. Η αγορά έχει επανέλθει, όμως η ανάκαμψη δεν συνοδεύτηκε από μια ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Αυτό εξηγεί σε ένα βαθμό γιατί οι μικροεπενδυτές παραμένουν επιφυλακτικοί. Το παρασκήνιο των αποδόσεων δεν ήταν ισχυρό τα τελευταία ένα ή δύο χρόνια.
Ερώτηση: Όταν λέτε παρασκήνιο, να υποθέσω, δεν εννοείτε στην πραγματικότητα την κατάσταση της οικονομίας, αλλά τις ιστορίες που λέγονταν στα media αναφορικά με την κατάσταση της οικονομίας.
Απάντηση: Σωστά. Και είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να βελτιώσουμε αν θέλουμε να δούμε ξανά ζωντανό το ενδιαφέρον των μικροεπενδυτών.
Ερώτηση: Παρατηρείτε πως οι επενδυτές συμπεριφέρονται διαφορετικά αυτή τη φορά, από ότι σε αντίστοιχη ανάκαμψη της αγοράς μετά από ύφεση στο παρελθόν;
Απάντηση: Σίγουρα, η τελευταία κρίση είναι διαφορετική. Τα ποσοστά ανεργίας παραμένουν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα για πολύ περισσότερο καιρό. Η ειδησεογραφία περιστρέφεται διαρκώς γύρω από την αδυναμία της οικονομίας. Η φούσκα των dot.com το 2000 π.χ., ήταν μεν ένα δραματικό γεγονός, αλλά δεν συνοδεύτηκε από το ίδιο μέγεθος οικονομικής αποδιάρθρωσης που χαρακτήρισε την πρόσφατη οικονομική κρίση. Το να χάνεις τη δουλειά σου είναι πολύ διαφορετικό από το να χάνεις μέρος του κεφαλαίου που έχεις αποταμιεύσει για τη σύνταξη.
Ερώτηση: Η συμπεριφορά των μικροεπενδυτών έχει πραγματικό αντίκτυπο στην αγορά; Ή το μερίδιο τους στην επενδυτική πίτα είναι τόσο μικρό -δίπλα σε hedge funds, συνταξιοδοτικά ταμεία, και άλλους μεγάλους οργανισμούς- που δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα;
Απάντηση: Είναι αλήθεια ότι οι ατομικοί επενδυτές έχουν μικρό μερίδιο, κάτω από το 20% του συνόλου των μετοχών. Παρατηρείται μία στροφή προς τους οργανισμούς που πραγματοποιούν επενδύσεις για λογαριασμό ιδιωτών. Τούτου λεχθέντος, η ψυχολογία των μικροεπενδυτών δεν αποκλείεται να επηρεάζει και τους οργανισμούς σε κάποιο βαθμό. Η άμεση κατοχή μετοχών από μικροεπενδυτές δεν είναι σημαντική κινητήριος δύναμη, αλλά είναι ένα καλό εργαλείο για να σκεφτόμαστε την ψυχολογία της αγοράς σαν ενιαίο σύνολο.
Ερώτηση: Τί δείχνει η μέχρι τώρα πορεία των μικρότερων επενδυτών; Επιλέγουν το σωστό χρόνο για να αγοράσουν ή να πουλήσουν;
Απάντηση: Οι μικροεπενδυτές προβλέπουν αντίστροφα τις αποδόσεις. Και τι εννοώ με αυτό: Αν το αγοραστικό ενδιαφέρον των μικροεπενδυτών εμφανίζεται ενισχυμένο για μία μετοχή, αυτό αποτελεί ένδειξη ότι η μετοχή θα έχει χαμηλές αποδόσεις στο μέλλον. Αντίθετα, αν οι μικροεπενδυτές πουλάνε μια μετοχή, τότε συνήθως προοιωνίζονται ισχυρές αποδόσεις για τη μετοχή.
Για παράδειγμα, μπορεί να παρατηρηθεί ένας ξαφνικός έρωτας των επενδυτών για τις νέες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας. Οι μικροεπενδυτές συσσωρεύονται, οδηγώντας υψηλότερα τις τιμές, στην πραγματικότητα όμως αυτές οι εταιρείες δεν παράγουν κερδοφορία. Αργότερα έρχεται η μέρα που όλα ξεκαθαρίζουν. Αντίστροφα, μπορεί να έχεις παλιές, «δύσπεπτες», εταιρείες που δεν τραβούν το ενδιαφέρον των μικροεπενδυτών. Αλλά βαδίζουν σταθερά, εμφανίζοντας λογικά κέρδη. Η έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος μπορεί να οδηγήσει προσωρινά τις τιμές των μετοχών τους χαμηλότερα και αυτές οι χαμηλές τιμές προοιωνίζουν ισχυρές αποδόσεις δεδομένης της κερδοφορίας που στηρίζει την επιχείρηση.
Συνεπώς, η ψυχολογία προκαλεί μεταβλητότητα στις τιμές, πάνω και κάτω από το όριο που ορίζουν τα θεμελιώδη της επιχείρησης.
Ερώτηση: Αν λάβουμε υπ’ όψιν τις απώλειες των επενδυτών μέχρι σήμερα, πιστεύετε πως οι Αμερικανοί θα αλλάξουν δια παντός το ρόλο των μετοχών στα χαρτοφυλάκιά τους;
Απάντηση: Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν πως ο τρόπος αντιμετώπισης του χαρτοφυλακίου είναι συνάρτηση των συνθηκών της αγοράς. Υπάρχει ένα ωραίο άρθρο των Ulrike Malmendier (καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Berkeley) και Stefan Nagel (καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Stanford) που εξετάζει το σκεπτικό με το οποίο οι επενδυτές τοποθετούν τις μετοχές στο χαρτοφυλάκιο που προετοιμάζουν για όταν θα συνταξιοδοτηθούν.
Αν κάποιος έζησε τη Μεγάλη Ύφεση, τότε είναι λιγότερο πιθανό να επεδύσει σε μετοχές αφού ανέχτηκε μια 15ετία μηδενικών πρακτικά αποδόσεων. Αντίθετα, αν κάποιος ήταν χωμένος στις μετοχές στα τέλη του 80 και στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 –είχαμε μια σχετικά επίμονη bull αγορά- προφανώς ήταν bullish για τις μετοχές και έχει την τάση να τις συμπεριλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό στο επενδυτικό του χαρτοφυλάκιο. Η τελευταία δεκαετία ήταν σχετικά κακή. Οπότε οι επενδυτές που αποταμίευαν και ενηλικιώθηκαν μέσα στην τελευταία δεκαετία πιθανότατα θα έχουν λιγότερες μετοχές στα χαρτοφυλάκια τους. Η ουσία είναι πως «η εμπειρία μετράει».
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι οι βραχυπρόθεσμες συνθήκες της αγοράς τείνουν να επηρεάζουν πιο μακροπρόθεσμες επενδυτικές αποφάσεις. Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι που μπαίνουν σε ώριμη επενδυτική ηλικία την τρέχουσα δεκαετία θα υιοθετήσουν μόνιμα μία στάση αποχής από την αγορά μετοχών ή τουλάχιστον θα έχουν μικρότερη συμμετοχή στην αγορά. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν δίδασκα σε μεταπτυχιακούς φοιτητές MBA, ήταν δύσκολο να πείσω τους φοιτητές για την αλήθεια του ότι αν κρατούσες μετοχές για μία δεκαετία δεν αντιμετώπιζες κίνδυνο να χάσεις. Σήμερα είναι πιο εύκολο για κάποιον να το πιστέψει. [Γέλια.] Το παράδειγμα που χρησιμοποιούσα για να βεβαιωθώ ότι πείστηκαν ήταν αυτό της Ιαπωνίας, που στα τέλη του 1990 βυθιζόταν ακόμα πιο βαθειά στο δεκαετές της τέλμα. Έχουν περάσει 25 χρόνια από τότε και συνεχίζει.
Ερώτηση: Σε ποιο βαθμό η διστακτικότητα των επενδυτών να αγοράσουν μετοχές δικαιολογείται; Και σε ποιο βαθμό θεωρείται παράλογη, αφού οι επενδυτές στερούνται κέρδη από μετοχές και ύστερα, όταν η ψυχολογία βελτιωθεί, μπορεί να καταλήξουν να αγοράζουν σε υψηλές τιμές;
Απάντηση: Είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς τι αντοχή έχει στο ρίσκο, αν δεν αντιμετωπίσει μία τέτοια κατάσταση πρώτα. Είναι πολύ εύκολο να λέμε «πως αντέχουμε στα σκαμπανεβάσματα της αγοράς». «Μπορείς να το συζητήσεις με τον χρηματοοικονομικό σου σύμβουλο ή να ανατρέξεις στα κατάλληλα εγχειρίδια στο διαδίκτυο, αλλά δεν πρόκειται να καταλάβεις εαν δεν το ζήσεις».
Είναι όμως αυτό που οι περισσότεροι οικονομολόγοι θα συμβούλευαν τους επενδυτές να κάνουν; Και πάλι δεν νομίζω.
Ερώτηση: Σαν μελετητής επενδυτικής συμπεριφοράς, σας προέκυψαν τα τελευταία χρόνια ερωτήματα που θέλετε οπωσδήποτε να απαντήσετε;
Απάντηση: το πιο επιτακτικό ζήτημα είναι πώς οι επενδυτές θα αποταμιεύσουν και θα προετοιμαστούν για την συνταξιοδότησή τους. Αυτό γίνεται περισσότερο αγχωτικό αν σκεφτεί κανείς πως αναζητούμε λύσεις στο πρόβλημα της ελλιπούς χρηματοδότησης των επιδομάτων κοινωνικής ασφάλισης. Πολλοί ψάχνουν απαντήσεις για αυτά τα θέματα: πως οι άνθρωποι θα συγκεντρώσουν επαρκείς αποταμιεύσεις ή θα κάνουν τις σωστές επενδυτικές επιλογές.
