Κυριακή 10 Ιουλίου 2011
Πέμπτη 7 Ιουλίου 2011
Τετάρτη 6 Ιουλίου 2011
Τρίτη 5 Ιουλίου 2011
Σας θυμίζει άραγε κάτι από την Ελληνική πραγματικότητα? To... hangover των ιρλανδικών τραπεζών.
Τα μικρά πράγματα είναι όμορφα. Αυτή είναι η νέα φιλοσοφία που η νέα ιρλανδική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει στην προσπάθειά της να αποκαταστήσει τις προβληματικές τράπεζες της χώρας και τη σταθερότητα στο ίδιο το τραπεζικό σύστημα. Όχι πια περισσότερες τράπεζες από αυτές που χρειάζεται μια χώρα 4 εκατομμυρίων, όχι άλλα μαζικά δάνεια για κερδοσκοπικές real estate δραστηριότητες και όχι επεκτάσεις σε ξένες αγορές.
Η συνταγή για την ανάκαμψη είναι επώδυνη και η χώρα οδηγήθηκε σε αυτήν από εξωτερικές πιέσεις αλλά και λόγω της απελπισμένης ανάγκης να ξαναχτίσει τις πιστωτικές αξιολογήσεις της Ιρλανδίας- οι οποίες έφτασαν κοντά στο να χαρακτηριστούν junk- μέσω της ανάκαμψης των προβληματικών τραπεζών της.
Η αναδιάρθρωση προχωρά με βάση ένα χρονοδιάγραμμα που τέθηκε από τους όρους του προγράμματος ενίσχυσης, το οποίο συμφωνήθηκε με την Τρόικα, καθώς και από τις απαιτήσεις της αγοράς ομολόγων, των επενδυτών αλλά και της δημόσιας ανησυχίας για την βαθιά ύφεση στην οποία η χώρα έχει βυθιστεί.
Υπερβολική ανάπτυξη
Η κρίση ήδη προκάλεσε πρόωρες εκλογές οι οποίες οδήγησαν στην ντροπιαστική απομάκρυνση της Κυβέρνησης του Brian Cowen, του οποίου η εγγύηση επί όλων των καταθέσεων τον Σεπτέμβριο του 2008 θεωρήθηκε ευρέως ως η αιτία της πτώσης και της ταπείνωσης της χώρας. Πρόκειται για την «πιο μαύρη ημέρα στην Ιρλανδία από τότε που ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος», σύμφωνα με τον νέο υπουργό οικονομικών, Michael Noonan.
«Συνολικά, το ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα μεγάλωσε υπερβολικά και πρέπει το μέγεθός του να μειωθεί», ανέφερε μελέτη για το τραπεζικό σύστημα η οποία τέθηκε στη διάθεση του κ. Noonan μόλις αυτός ανέλαβε φέτος το Μάρτιο ως μέλος της νέας κυβέρνησης του Fine Gael.
Εντός τριών εβδομάδων ο κ. Noonan λειτούργησε στην κατεύθυνση αυτή: Ανακοίνωσε ότι ο τραπεζικός κλάδος της χώρας θα αναδιαρθρωθεί και θα αποτελείται από δύο τράπεζες- πυλώνες. Οικοδομημένες πάνω στις υπάρχουσες βάσεις των Bank of Ireland και Allied Irish Bank οι δύο τράπεζες θα παρέχουν πλήρες εύρος βασικών υπηρεσιών. Ξένες τράπεζες είναι καλοδεχούμενες να τις ανταγωνιστούν.
Ο κ. Noonan είχε την εξουσία να προχωρήσει σε τέτοιες δραματικές αλλαγές όχι μέσω δικτατορικών εξουσιών, αλλά απλώς γιατί το ιρλανδικό δημόσιο έχει στην ιδιοκτησία του πλήρως ή κατά πλειοψηφία 5 από τις 6 ιρλανδικές τράπεζες, ενώ στην 6η, την Bank of Ireland κατέχει το 36%. «Στην ουσία οι τράπεζές μας θα πρέπει να γίνουν μικρότερες, να είναι περισσότερο εστιασμένες στις βασικές τους υπηρεσίες, καλύτερα χρηματοδοτούμενες και καλύτερα κεφαλαιοποιημένες».
Ο κ. Noonan θέσπισε ότι όχι μόνο θα υπάρχουν λιγότερες τράπεζες, αλλά και ότι οι δραστηριότητές τους θα είναι πιο περιορισμένες. Οι τραπεζικές εργασίες θα χωρίζονται σε βασικές και μη βασικές. Οι μη βασικές, αυτές δηλαδή που «δεν εξυπηρετούν την ανάπτυξη της Ιρλανδίας» θα διατεθούν εντός συγκεκριμένου διαστήματος μέσω της διαδικασίας απομόχλευσης.
Ανάγκη ενδυνάμωσης
Οι τράπεζες θα χρειαστεί να ενισχύσουν τις κεφαλαιακές τους θέσεις- η BOI κατά 5,2 δισ. ευρώ, η AIB κατά 13,3 δισ. ευρώ και η EBS κατά 1,5 δισ. ευρώ. Τα ποσά αυτά αποφασίστηκαν σε συνέχεια των αυστηρών τεστ κοπώσεως για κεφάλαια και ρευστότητα που διενεργήθηκαν στην κεντρική τράπεζα της Ιρλανδίας από εταιρία του εξωτερικού, την Blackrock Solutions, και ανακοινώθηκαν στις 31 του φετινού Μαρτίου.
Στην BOI θα δοθεί χρόνος ώστε να συγκεντρώσει κεφάλαια από ιδιωτικές πηγές. Το κράτος θα παρέχει στις άλλες τράπεζες τα κεφάλαια- όπως θα κάνει και με την BOI εφόσον χρειαστεί- χρησιμοποιώντας τα κεφάλαια που παρέχει η ΕΕ και το ΔΝΤ. Για να βελτιώσουν τη ρευστότητά τους, οι τράπεζες θα πρέπει ακόμη να μειώσουν το λόγο δανείων προς καταθέσεις στο 122,5% έως το 2013, διαθέτοντας 73 δισ. ευρώ σε μη βασικά στοιχεία ενεργητικού.
Τον Δεκέμβριο του 2010 ο λόγος δανείων προς καταθέσεις των τεσσάρων τραπεζών κυμάνθηκε από το 166% (AIB) έως το 248% (Irish Life & Permanent)- γεγονός που εύγλωττα αποτυπώνει την κατάσταση που αντιμετωπίζουν.
Τα τεστ κόπωσης επιδοκιμάστηκαν από την Τρόικα, η οποία τα χαρακτήρισε «μεγάλο βήμα προς την αποκατάσταση της υγείας του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος». Οι αντιδράσεις των οίκων αξιολόγησης ήταν λιγότερο θετικές.
Η Moody’s ανακοίνωσε υποβάθμιση τονίζοντας το αβέβαιο λειτουργικό περιβάλλον και το ότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν πιέσεις βραχυχρόνια σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση. Όπως είπε, η ποιότητα ενεργητικού και τα κέρδη είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά αδύναμα και ότι η διαδικασία απομόχλευσης θα μπορούσε να αυξήσει την ποιότητα ενεργητικού και τις πιέσεις στα κέρδη.
Η Fitch έθεσε το rating watch σε αρνητικό, επισημαίνοντας ότι αυτό αντανακλά και τη γνώμη της για την ίδια τη χώρα, ενώ η S&P αποκάλεσε τα τεστ κόπωσης «αξιόπιστο πρώτο βήμα» προς την επανοικοδόμηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης, αλλά υπογράμμισε ότι θα χρειαστούν πολλά χρόνια έως ότου το ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα ξανασταθεί στα πόδια του.
Ο Pat Farrell, επικεφαλής της Irish Banking Federation συμφωνεί ότι η Ιρλανδία, τα χρόνια του «κέλτικου τίγρη» είχε ίσως υπερβολικά μεγάλη τραπεζική διείσδυση. Πιστεύει ότι ο σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στις τράπεζες πιθανόν οδήγησε σε απερίσκεπτο δανεισμό. Επιμένει ότι οι τράπεζες που θα επιβιώσουν θα είναι κάτι παραπάνω από ιδρύματα του τύπου “δάνεια και καταθέσεις”.
«Η ιρλανδική οικονομία εξακολουθεί να είναι μια εξελιγμένη οικονομία με σημαντικό εξαγωγικό κλάδο», σημειώνει ο κ. Farrell. Σε ό,τι αφορά το retail, ο κ. Farrell εκτιμά ότι οι μεσαίου και μεγάλου μεγέθους εταιρίες θα εξακολουθήσουν να χρειάζονται δάνεια, συναλλαγές σε ξένα νομίσματα και χρηματοδότηση εισαγωγών και εξαγωγών. Οι ιρλανδικές επιχειρήσεις θα εξακολουθήσουν να χρειάζονται investment banking, χρηματοδότηση εξαγορών και συγχωνεύσεων και υπηρεσίες κοινοπρακτικών δανείων.
Προσελκύοντας επενδύσεις
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι το κατά πόσον, έπειτα από όλα αυτά τα επώδυνα στάδια, οι τράπεζες θα μπορέσουν να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις. Ο Philip Lane, οικονομολόγος στο Trinity College του Δουβλίνου πιστεύει ότι οι επενδυτές ίσως ενδιαφερθούν μετά την εκ μέρους της Κυβέρνησης ολοκλήρωση του πρώτου κύματος αναδιαρθρώσεων. «Το σημαντικό είναι το θέμα του κρατικού χρέους και του αν θα καλυφθεί πλήρως. Κανείς ξένος επενδυτής δεν θα εμπλακεί στην αναδιάρθρωση μια και το τραπεζικό χρέος έχει την εγγύηση του κρατικού», λέει.
Ο Ben May, αναλυτής στην ανεξάρτητη συμβουλευτική εταιρία Capital Economics, είναι εξίσου επιφυλακτικός. Κατά την άποψή του, αν και τα τεστ κόπωσης είναι κάπως ενθαρρυντικά, είναι δύσκολο να ειπωθεί με βεβαιότητα σε τι κατάσταση είναι το τραπεζικό σύστημα γιατί η πραγματική κλίμακα των προβλημάτων του υποτιμάται διαρκώς. «Πιστεύουμε ότι η Ιρλανδία θα περάσει μια μακρά περίοδο στασιμότητας με πιθανό τον κίνδυνο αποπληθωρισμού που μπορεί να ωθήσει υψηλότερα το δημόσιο χρέος. Δεν θεωρούμε ότι μια χρεοκοπία της Ιρλανδίας είναι πιθανή αλλά δεν μπορεί να αποκλείεται στην περίπτωση που χρειαστεί η κυβέρνηση να διοχετεύσει περισσότερα χρήματα στο σύστημα», λέει.
Ενδιαφέρον από ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια;
Ενώ πέρσι υπήρχε περιορισμένο ενδιαφέρον για τις ιρλανδικές τράπεζες από ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, το 2011 ακόμη και η τάση αυτή ατόνησε, σύμφωνα με την Libby Garvey, στέλεχος της νομικής εταιρίας Matheson Ormsby Prentice. Η ίδια τονίζει ότι οι τράπεζες αντιμετωπίσουν και άλλα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων και των αναλήψεων που πραγματοποιούν στις καταθέσεις τους μεγάλες επιχειρήσεις.
Στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας δείχνουν ότι οι καταθέσεις του ιρλανδικού ιδιωτικού τομέα σε ιρλανδικές τράπεζες υποχώρησαν με ετήσιο ρυθμό 7,4% κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2010, κυρίως λόγω εκροών που έγιναν σε άλλους χρηματοοικονομικούς ενδιάμεσους, όπως ασφαλιστικές εταιρίες ή συνταξιοδοτικά κεφάλαια.
Κατά την ίδια περίοδο, οι καταθέσεις από μη κατοίκους του ιδιωτικού τομέα έπεσαν με ρυθμό 22,3%.
Ο κ. Garvey αποδίδει την εξέλιξη αυτή στην ανικανότητα της τράπεζας να συμμορφωθεί με τα guidelines– που αφορούν τους λόγους χρέους προς δάνεια, καθώς οι αξιολογήσεις των τραπεζών διολισθαίνουν. Οι υποβαθμίσεις δημιουργούν άλλα προβλήματα μαζί με τη δυσκολία για συγκέντρωση κεφαλαίων. «Ακόμα και τμήματα ιρλανδικών κρατικών τραπεζών αναγκάζονται να μετακινήσουν κεφάλαια σε μη ιρλανδικές τράπεζες», προσθέτει.
Ο John Cotter, διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών Σπουδών του University College του Δουβλίνιου δεν κρύβει τις ανησυχίες του. «Πέντε χρόνια πριν», λέει, «οι τράπεζες ήταν οι πιο ενεργοί οργανισμοί της οικονομίας. Τώρα ακόμη και να ήθελαν να είναι ενεργοί, δεν υπάρχουν άνθρωποι ενδιαφερόμενοι». Ο κ. Cotter επικαλείται το επίπεδο της ανεργίας που είναι στο 15% και το αυξανόμενο ρεύμα μετανάστευσης.
«Η ερώτηση τώρα είναι κατά πόσο οι τράπεζες θα υποαποδίδουν επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν να δανείζονται», προσθέτει.
Κομβικό σημείο για τις τράπεζες είναι το εάν η αγορά του real estate έχει βρεθεί στον πάτο. Η αγορά κατοικίας συνεχίζει την πτώση της όπως και οι αξίες των εμπορικών ιδιοκτησιών. Ο κ. Cotter προειδοποιεί ότι, αν συνεχίσει η πτώση, θα οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση της αξίας των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι τράπεζες θα πρέπει τώρα να προσαρμοστούν στην αλλαγή κατεύθυνσης που φέρνουν νέοι νόμοι, οι οποίοι σκοπεύουν στην καταπολέμηση του «εύκολου» δανεισμού και στα κενά της εταιρικής διακυβέρνησης που επέσπευσαν την κρίση. Ήδη σε εξέλιξη είναι έρευνα για ποινικές, λογιστικές και αστικές ευθύνες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις συμβούλια τραπεζών και στελέχη της διοίκησης έχουν απομακρυνθεί και αντικατασταθεί.
Νέοι κανόνες
Η κεντρική τράπεζα της χώρας έχει δημοσιεύσει έναν αυστηρό νέο κώδικά πρακτικής για τράπεζες και ασφαλιστικές, ενώ το ιρλανδικό χρηματιστήριο υιοθέτησε νέους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης. Ακόμη, η έκδοση πράξης σχετικής με τη σταθεροποίηση των πιστωτικών ιδρυμάτων, επισπεύστηκε δίνοντας στην κεντρική Τράπεζα την εξουσία να διορίζει διοικητικά στελέχη σε τράπεζες και να τις διοικεί, όπως και την εξουσία ρευστοποίησης πιστωτικών ιδρυμάτων σε ορισμένες περιστάσεις.
Η κεντρική τράπεζα εφαρμόζει επίσης μια σειρά νέων στάνταρντς για την καταλληλότητα και την ακεραιότητα των υπαλλήλων στον χρηματοοικονομικό κλάδο και όλοι οι επικεφαλής Διοικητικών Συμβουλίων θα αξιολογηθούν με βάση αυτά. Παράλληλα, το υπουργείο Οικονομικών δημιουργεί ήδη μια «δεξαμενή» πιθανών τραπεζικών στελεχών με σχετική εμπειρία που πρέπει όμως να πάρουν και το πράσινο φως των κριτηρίων.
Ο κ. Noonan λέει ότι σχεδιάζονται επιπρόσθετες αλλαγές για να αυστηροποιηθεί ο έλεγχος. Το στοίχημα του να γίνουν όλα αυτά σωστά είναι πολύ μεγάλο για την Ιρλανδία και για την Ευρώπη. Για τον κ. Cotter πρόοδος θα υπάρξει αν σε πέντε χρόνια η οικονομική ανάπτυξη επιστρέψει στο 2% ή το 3%, η ανεργία έχει πέσει στο 7-8% και η οικονομία μετακινηθεί μακριά από τον κύκλο σπασίματος της φούσκας προς μια σταθερή διαδικασία ανάπτυξης, και οι περισσότεροι απολαμβάνουν καλή ποιότητα ζωής. «Το πρόβλημα τώρα είναι το κατά πόσον μπορούμε να αλλάξουμε ρότα στο πλοίο που λέγεται Ιρλανδία και να πετύχουμε κάτι τέτοιο».
Η συνταγή για την ανάκαμψη είναι επώδυνη και η χώρα οδηγήθηκε σε αυτήν από εξωτερικές πιέσεις αλλά και λόγω της απελπισμένης ανάγκης να ξαναχτίσει τις πιστωτικές αξιολογήσεις της Ιρλανδίας- οι οποίες έφτασαν κοντά στο να χαρακτηριστούν junk- μέσω της ανάκαμψης των προβληματικών τραπεζών της.
Η αναδιάρθρωση προχωρά με βάση ένα χρονοδιάγραμμα που τέθηκε από τους όρους του προγράμματος ενίσχυσης, το οποίο συμφωνήθηκε με την Τρόικα, καθώς και από τις απαιτήσεις της αγοράς ομολόγων, των επενδυτών αλλά και της δημόσιας ανησυχίας για την βαθιά ύφεση στην οποία η χώρα έχει βυθιστεί.
Υπερβολική ανάπτυξη
Η κρίση ήδη προκάλεσε πρόωρες εκλογές οι οποίες οδήγησαν στην ντροπιαστική απομάκρυνση της Κυβέρνησης του Brian Cowen, του οποίου η εγγύηση επί όλων των καταθέσεων τον Σεπτέμβριο του 2008 θεωρήθηκε ευρέως ως η αιτία της πτώσης και της ταπείνωσης της χώρας. Πρόκειται για την «πιο μαύρη ημέρα στην Ιρλανδία από τότε που ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος», σύμφωνα με τον νέο υπουργό οικονομικών, Michael Noonan.
«Συνολικά, το ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα μεγάλωσε υπερβολικά και πρέπει το μέγεθός του να μειωθεί», ανέφερε μελέτη για το τραπεζικό σύστημα η οποία τέθηκε στη διάθεση του κ. Noonan μόλις αυτός ανέλαβε φέτος το Μάρτιο ως μέλος της νέας κυβέρνησης του Fine Gael.
Εντός τριών εβδομάδων ο κ. Noonan λειτούργησε στην κατεύθυνση αυτή: Ανακοίνωσε ότι ο τραπεζικός κλάδος της χώρας θα αναδιαρθρωθεί και θα αποτελείται από δύο τράπεζες- πυλώνες. Οικοδομημένες πάνω στις υπάρχουσες βάσεις των Bank of Ireland και Allied Irish Bank οι δύο τράπεζες θα παρέχουν πλήρες εύρος βασικών υπηρεσιών. Ξένες τράπεζες είναι καλοδεχούμενες να τις ανταγωνιστούν.
Ο κ. Noonan είχε την εξουσία να προχωρήσει σε τέτοιες δραματικές αλλαγές όχι μέσω δικτατορικών εξουσιών, αλλά απλώς γιατί το ιρλανδικό δημόσιο έχει στην ιδιοκτησία του πλήρως ή κατά πλειοψηφία 5 από τις 6 ιρλανδικές τράπεζες, ενώ στην 6η, την Bank of Ireland κατέχει το 36%. «Στην ουσία οι τράπεζές μας θα πρέπει να γίνουν μικρότερες, να είναι περισσότερο εστιασμένες στις βασικές τους υπηρεσίες, καλύτερα χρηματοδοτούμενες και καλύτερα κεφαλαιοποιημένες».
Ο κ. Noonan θέσπισε ότι όχι μόνο θα υπάρχουν λιγότερες τράπεζες, αλλά και ότι οι δραστηριότητές τους θα είναι πιο περιορισμένες. Οι τραπεζικές εργασίες θα χωρίζονται σε βασικές και μη βασικές. Οι μη βασικές, αυτές δηλαδή που «δεν εξυπηρετούν την ανάπτυξη της Ιρλανδίας» θα διατεθούν εντός συγκεκριμένου διαστήματος μέσω της διαδικασίας απομόχλευσης.
Ανάγκη ενδυνάμωσης
Οι τράπεζες θα χρειαστεί να ενισχύσουν τις κεφαλαιακές τους θέσεις- η BOI κατά 5,2 δισ. ευρώ, η AIB κατά 13,3 δισ. ευρώ και η EBS κατά 1,5 δισ. ευρώ. Τα ποσά αυτά αποφασίστηκαν σε συνέχεια των αυστηρών τεστ κοπώσεως για κεφάλαια και ρευστότητα που διενεργήθηκαν στην κεντρική τράπεζα της Ιρλανδίας από εταιρία του εξωτερικού, την Blackrock Solutions, και ανακοινώθηκαν στις 31 του φετινού Μαρτίου.
Στην BOI θα δοθεί χρόνος ώστε να συγκεντρώσει κεφάλαια από ιδιωτικές πηγές. Το κράτος θα παρέχει στις άλλες τράπεζες τα κεφάλαια- όπως θα κάνει και με την BOI εφόσον χρειαστεί- χρησιμοποιώντας τα κεφάλαια που παρέχει η ΕΕ και το ΔΝΤ. Για να βελτιώσουν τη ρευστότητά τους, οι τράπεζες θα πρέπει ακόμη να μειώσουν το λόγο δανείων προς καταθέσεις στο 122,5% έως το 2013, διαθέτοντας 73 δισ. ευρώ σε μη βασικά στοιχεία ενεργητικού.
Τον Δεκέμβριο του 2010 ο λόγος δανείων προς καταθέσεις των τεσσάρων τραπεζών κυμάνθηκε από το 166% (AIB) έως το 248% (Irish Life & Permanent)- γεγονός που εύγλωττα αποτυπώνει την κατάσταση που αντιμετωπίζουν.
Τα τεστ κόπωσης επιδοκιμάστηκαν από την Τρόικα, η οποία τα χαρακτήρισε «μεγάλο βήμα προς την αποκατάσταση της υγείας του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος». Οι αντιδράσεις των οίκων αξιολόγησης ήταν λιγότερο θετικές.
Η Moody’s ανακοίνωσε υποβάθμιση τονίζοντας το αβέβαιο λειτουργικό περιβάλλον και το ότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν πιέσεις βραχυχρόνια σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση. Όπως είπε, η ποιότητα ενεργητικού και τα κέρδη είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά αδύναμα και ότι η διαδικασία απομόχλευσης θα μπορούσε να αυξήσει την ποιότητα ενεργητικού και τις πιέσεις στα κέρδη.
Η Fitch έθεσε το rating watch σε αρνητικό, επισημαίνοντας ότι αυτό αντανακλά και τη γνώμη της για την ίδια τη χώρα, ενώ η S&P αποκάλεσε τα τεστ κόπωσης «αξιόπιστο πρώτο βήμα» προς την επανοικοδόμηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης, αλλά υπογράμμισε ότι θα χρειαστούν πολλά χρόνια έως ότου το ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα ξανασταθεί στα πόδια του.
Ο Pat Farrell, επικεφαλής της Irish Banking Federation συμφωνεί ότι η Ιρλανδία, τα χρόνια του «κέλτικου τίγρη» είχε ίσως υπερβολικά μεγάλη τραπεζική διείσδυση. Πιστεύει ότι ο σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στις τράπεζες πιθανόν οδήγησε σε απερίσκεπτο δανεισμό. Επιμένει ότι οι τράπεζες που θα επιβιώσουν θα είναι κάτι παραπάνω από ιδρύματα του τύπου “δάνεια και καταθέσεις”.
«Η ιρλανδική οικονομία εξακολουθεί να είναι μια εξελιγμένη οικονομία με σημαντικό εξαγωγικό κλάδο», σημειώνει ο κ. Farrell. Σε ό,τι αφορά το retail, ο κ. Farrell εκτιμά ότι οι μεσαίου και μεγάλου μεγέθους εταιρίες θα εξακολουθήσουν να χρειάζονται δάνεια, συναλλαγές σε ξένα νομίσματα και χρηματοδότηση εισαγωγών και εξαγωγών. Οι ιρλανδικές επιχειρήσεις θα εξακολουθήσουν να χρειάζονται investment banking, χρηματοδότηση εξαγορών και συγχωνεύσεων και υπηρεσίες κοινοπρακτικών δανείων.
Προσελκύοντας επενδύσεις
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι το κατά πόσον, έπειτα από όλα αυτά τα επώδυνα στάδια, οι τράπεζες θα μπορέσουν να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις. Ο Philip Lane, οικονομολόγος στο Trinity College του Δουβλίνου πιστεύει ότι οι επενδυτές ίσως ενδιαφερθούν μετά την εκ μέρους της Κυβέρνησης ολοκλήρωση του πρώτου κύματος αναδιαρθρώσεων. «Το σημαντικό είναι το θέμα του κρατικού χρέους και του αν θα καλυφθεί πλήρως. Κανείς ξένος επενδυτής δεν θα εμπλακεί στην αναδιάρθρωση μια και το τραπεζικό χρέος έχει την εγγύηση του κρατικού», λέει.
Ο Ben May, αναλυτής στην ανεξάρτητη συμβουλευτική εταιρία Capital Economics, είναι εξίσου επιφυλακτικός. Κατά την άποψή του, αν και τα τεστ κόπωσης είναι κάπως ενθαρρυντικά, είναι δύσκολο να ειπωθεί με βεβαιότητα σε τι κατάσταση είναι το τραπεζικό σύστημα γιατί η πραγματική κλίμακα των προβλημάτων του υποτιμάται διαρκώς. «Πιστεύουμε ότι η Ιρλανδία θα περάσει μια μακρά περίοδο στασιμότητας με πιθανό τον κίνδυνο αποπληθωρισμού που μπορεί να ωθήσει υψηλότερα το δημόσιο χρέος. Δεν θεωρούμε ότι μια χρεοκοπία της Ιρλανδίας είναι πιθανή αλλά δεν μπορεί να αποκλείεται στην περίπτωση που χρειαστεί η κυβέρνηση να διοχετεύσει περισσότερα χρήματα στο σύστημα», λέει.
Ενδιαφέρον από ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια;
Ενώ πέρσι υπήρχε περιορισμένο ενδιαφέρον για τις ιρλανδικές τράπεζες από ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, το 2011 ακόμη και η τάση αυτή ατόνησε, σύμφωνα με την Libby Garvey, στέλεχος της νομικής εταιρίας Matheson Ormsby Prentice. Η ίδια τονίζει ότι οι τράπεζες αντιμετωπίσουν και άλλα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων και των αναλήψεων που πραγματοποιούν στις καταθέσεις τους μεγάλες επιχειρήσεις.
Στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας δείχνουν ότι οι καταθέσεις του ιρλανδικού ιδιωτικού τομέα σε ιρλανδικές τράπεζες υποχώρησαν με ετήσιο ρυθμό 7,4% κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2010, κυρίως λόγω εκροών που έγιναν σε άλλους χρηματοοικονομικούς ενδιάμεσους, όπως ασφαλιστικές εταιρίες ή συνταξιοδοτικά κεφάλαια.
Κατά την ίδια περίοδο, οι καταθέσεις από μη κατοίκους του ιδιωτικού τομέα έπεσαν με ρυθμό 22,3%.
Ο κ. Garvey αποδίδει την εξέλιξη αυτή στην ανικανότητα της τράπεζας να συμμορφωθεί με τα guidelines– που αφορούν τους λόγους χρέους προς δάνεια, καθώς οι αξιολογήσεις των τραπεζών διολισθαίνουν. Οι υποβαθμίσεις δημιουργούν άλλα προβλήματα μαζί με τη δυσκολία για συγκέντρωση κεφαλαίων. «Ακόμα και τμήματα ιρλανδικών κρατικών τραπεζών αναγκάζονται να μετακινήσουν κεφάλαια σε μη ιρλανδικές τράπεζες», προσθέτει.
Ο John Cotter, διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών Σπουδών του University College του Δουβλίνιου δεν κρύβει τις ανησυχίες του. «Πέντε χρόνια πριν», λέει, «οι τράπεζες ήταν οι πιο ενεργοί οργανισμοί της οικονομίας. Τώρα ακόμη και να ήθελαν να είναι ενεργοί, δεν υπάρχουν άνθρωποι ενδιαφερόμενοι». Ο κ. Cotter επικαλείται το επίπεδο της ανεργίας που είναι στο 15% και το αυξανόμενο ρεύμα μετανάστευσης.
«Η ερώτηση τώρα είναι κατά πόσο οι τράπεζες θα υποαποδίδουν επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν να δανείζονται», προσθέτει.
Κομβικό σημείο για τις τράπεζες είναι το εάν η αγορά του real estate έχει βρεθεί στον πάτο. Η αγορά κατοικίας συνεχίζει την πτώση της όπως και οι αξίες των εμπορικών ιδιοκτησιών. Ο κ. Cotter προειδοποιεί ότι, αν συνεχίσει η πτώση, θα οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση της αξίας των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι τράπεζες θα πρέπει τώρα να προσαρμοστούν στην αλλαγή κατεύθυνσης που φέρνουν νέοι νόμοι, οι οποίοι σκοπεύουν στην καταπολέμηση του «εύκολου» δανεισμού και στα κενά της εταιρικής διακυβέρνησης που επέσπευσαν την κρίση. Ήδη σε εξέλιξη είναι έρευνα για ποινικές, λογιστικές και αστικές ευθύνες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις συμβούλια τραπεζών και στελέχη της διοίκησης έχουν απομακρυνθεί και αντικατασταθεί.
Νέοι κανόνες
Η κεντρική τράπεζα της χώρας έχει δημοσιεύσει έναν αυστηρό νέο κώδικά πρακτικής για τράπεζες και ασφαλιστικές, ενώ το ιρλανδικό χρηματιστήριο υιοθέτησε νέους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης. Ακόμη, η έκδοση πράξης σχετικής με τη σταθεροποίηση των πιστωτικών ιδρυμάτων, επισπεύστηκε δίνοντας στην κεντρική Τράπεζα την εξουσία να διορίζει διοικητικά στελέχη σε τράπεζες και να τις διοικεί, όπως και την εξουσία ρευστοποίησης πιστωτικών ιδρυμάτων σε ορισμένες περιστάσεις.
Η κεντρική τράπεζα εφαρμόζει επίσης μια σειρά νέων στάνταρντς για την καταλληλότητα και την ακεραιότητα των υπαλλήλων στον χρηματοοικονομικό κλάδο και όλοι οι επικεφαλής Διοικητικών Συμβουλίων θα αξιολογηθούν με βάση αυτά. Παράλληλα, το υπουργείο Οικονομικών δημιουργεί ήδη μια «δεξαμενή» πιθανών τραπεζικών στελεχών με σχετική εμπειρία που πρέπει όμως να πάρουν και το πράσινο φως των κριτηρίων.
Ο κ. Noonan λέει ότι σχεδιάζονται επιπρόσθετες αλλαγές για να αυστηροποιηθεί ο έλεγχος. Το στοίχημα του να γίνουν όλα αυτά σωστά είναι πολύ μεγάλο για την Ιρλανδία και για την Ευρώπη. Για τον κ. Cotter πρόοδος θα υπάρξει αν σε πέντε χρόνια η οικονομική ανάπτυξη επιστρέψει στο 2% ή το 3%, η ανεργία έχει πέσει στο 7-8% και η οικονομία μετακινηθεί μακριά από τον κύκλο σπασίματος της φούσκας προς μια σταθερή διαδικασία ανάπτυξης, και οι περισσότεροι απολαμβάνουν καλή ποιότητα ζωής. «Το πρόβλημα τώρα είναι το κατά πόσον μπορούμε να αλλάξουμε ρότα στο πλοίο που λέγεται Ιρλανδία και να πετύχουμε κάτι τέτοιο».
Σάββατο 2 Ιουλίου 2011
Ιδού πώς μπορεί να σωθεί η Ελλάδα
Ιδού πώς μπορεί να σωθεί η Ελλάδα, ...............και μην το θεωρήσετε έκπληξη εάν αυτό συμβεί.
Του Jeffrey Sachs
διευθυντή του Earth Institute στο Columbia University
Πηγή - Financial Times (FT.com)
Η Ελλάδα απέφυγε άμεσα τη στάση πληρωμών, λαμβάνοντας τη γενναία απόφαση της περαιτέρω λιτότητας. Η Ε.Ε. και το ΔΝΤ μπορούν τώρα να εκταμιεύσουν τη βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση που θα δώσει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να εξυπηρετήσει το χρέος της τουλάχιστον μέχρι το τέλος του καλοκαιριού.
Όμως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το δεύτερο αυτό πακέτο στήριξης πρέπει να είναι το τελευταίο. Είτε η Ελλάδα και οι εταίροι της στην ευρωζώνη θα βρουν μια μακρόβια λύση, είτε οι διαδηλωτές που έχουν ξεχυθεί στους δρόμους των Αθηνών θα επικρατήσουν την επόμενη φορά που το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα φτάσει στο χείλος του οικονομικού γκρεμού.
Οφείλουμε να είμαστε ευγνώμονες στα παλικάρια της Ελλάδας για την ψήφο αυτής της εβδομάδας. Μια στάση πληρωμών θα προκαλούσε δραματικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία κι ακόμη παραπέρα. Αρκετοί ακαδημαϊκοί συνάδελφοί μου ζητούν χαλαρά από την Ελλάδα να κηρύξει στάση πληρωμών και έτσι να επιβάλει μη εθελοντική αναδιάρθρωση χρεών. Εκτιμώ ότι είναι αφελής συμβουλή. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ένα συντεταγμένο χρεοστάσιο στο σημερινό διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Τραπεζικός πανικός, ντόμινο σε άλλες χώρες, χρεοστάσιο στα CDSs, νομικές διεκδικήσεις από «αρπακτικά» κεφάλαια που αγοράζουν φθηνά ελληνικά ομόλογα και μετά προσφεύγουν και ζητούν πλήρη αποζημίωση καθώς και εν θερμώ πολιτικές καθαιρέσεις στην Ευρώπη, δεν είναι παρά μερικές από τις επιπτώσεις που θα ακολουθούσαν αμέσως τη στάση πληρωμών. Η διαταραχή της νομισματικής ενοποίησης δεν θα εξαιρούνταν.
Ίσως πράγματι εντέλει να γίνει στάση πληρωμών, αλλά δεν πρέπει ποτέ αυτή να είναι πρώτη ή πρώιμη λύση. Δεν το λέω αυτό λόγω της «ιερότητας» των κρατικών ομολόγων, αλλά ορθολογικά. Εγώ προσωπικώς έχω βοηθήσει στις συνομιλίες για μια σειρά αναδιαρθρώσεις κρατικών χρεών, από τη Βολιβία στην Πολωνία, στη Νιγηρία και πάει λέγοντας. Όμως, η Ελλάδα είναι διαφορετική περίπτωση. Είναι μια ανεπτυγμένη οικονομία.
Δεν έχει καταρρεύσει σε υπερπληθωρισμό. Δεν έχει εξέλθει από έξωθεν επιβεβλημένο κομμουνισμό, όπως η Πολωνία πριν από 20 χρόνια. Η Ελλάδα είχε υπερβολικό δανεισμό και υπερβολικές δαπάνες και μετά υπέπεσε σε λογιστικές ατασθαλίες, ενώ βρέθηκε και αντιμέτωπη με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κατάρρευση του 2008. Τώρα η χώρα πρέπει να προσαρμοστεί, αν αυτή η προσαρμογή είναι λογική και αξιοπρεπής, όχι θανατηφόρος για την οικονομία.
Πολλοί, οι οποίοι θεωρούν αναπόφευκτη τη χρεοκοπία, πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεπληρώσει τα βουνά από χρέη. Ίσως αποδειχτεί ότι έχουν δίκιο, αλλά είναι πολύ νωρίς να μιλάμε ή να κινούμαστε με βάση αυτήν την προαίσθηση. Ισχυρίζονται ότι το δημόσιο χρέος που οφείλεται στους ξένους πιστωτές είναι περί το 120% του εθνικού εισοδήματος, οπότε η εξυπηρέτηση του χρέους θα τσακίσει την οικονομία και, αργά ή γρήγορα, θα αποδειχτεί πολιτικά αφόρητη.
Με τα επιτόκια στα ελληνικά ομόλογα να αναμένεται να παραμείνουν πάνω από το 6% στο σύνηθες σενάριο που προωθούν το ΔΝΤ και η Ε.Ε., η εξυπηρέτηση των τόκων προς τους ξένους πιστωτές θα παραμείνει υψηλότερα από το 6% του δημοσίου χρέους τα επόμενα χρόνια. Και αυτό είναι πράγματι αφόρητο μέγεθος, οικονομικά και πολιτικά.
Ευτυχώς, αυτή η δυσοίωνη πρόβλεψη δεν είναι απαραίτητα ορθή. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να πληρώσει ούτε κατά προσέγγιση αυτά τα ποσά, αν γίνει καλύτερος χειρισμός της κρίσης από εδώ και πέρα.
Και ιδού το πώς...
Το ΔΝΤ και Ε.Ε. κάνουν τις εκτιμήσεις τους με βάση την ιδέα ότι η Ελλάδα θα πληρώνει επιτόκιο υψηλότερο από αυτό της αγοράς, που περιλαμβάνει σημαντικό premium λόγω του κινδύνου χρεοστασίου. Το προφανές πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι καλείται να αυτοεκπληρώσει την προφητεία της. Τα υψηλά επιτόκια θα οδηγήσουν σε αφόρητο χρέος και σε πορεία προς τη χρεοκοπία, η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε υψηλότερα επιτόκια.
Η καλύτερη στρατηγική είναι να πέσει κάθετα το ελληνικό επιτόκιο, σε συνδυασμό με ένα εναλλακτικό σενάριο στο οποίο η Ελλάδα θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει το χρέος της, γιατί η εξυπηρέτηση θα είναι συντηρητική, σταδιακή και με τη στήριξη της ανανεωμένης οικονομικής ανάκαμψης.
Ας υποθέσουμε ότι, αντί για δυσθεώρητα επιτόκια, η Ελλάδα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της με το γερμανικό κόστος δανεισμού, δηλαδή περίπου 3,5% στο 10ετές τον χρόνο. Με ετήσιο πληθωρισμό στην ευρωζώνη 1,5%, το πραγματικό επιτόκιο θα είναι 2% ή και χαμηλότερο.
Η Ελλάδα θα μπορέσει να επανακτήσει ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης περί το 3% και στη συνέχεια η Ελλάδα θα μπορέσει να εξυπηρετήσει το χρέος της και να μειώσει τον συντελεστή επί του ΑΕΠ από το 120% στο 70% μέσα σε 20ετή περίοδο, ενώ παράλληλα θα καταφέρει να διατηρήσει καθαρές μεταβιβάσεις πόρων στους ξένους πιστωτές στο 2% του ΑΕΠ ετησίως.
Αυτά τα χαμηλά επιτόκια θα πρέπει να δημιουργηθούν μέσω πανευρωπαϊκών εγγυήσεων στην εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους. Η Ελλάδα θα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της με γερμανικούς και γαλλικούς όρους δανεισμού, καθώς αυτές οι χώρες και η υπόλοιπη ευρωζώνη θα στηρίζουν την εξυπηρέτηση. Η Γερμανίδα καγκελάριος κ. Angela Merkel μέχρι στιγμής αντιστέκεται σε αυτήν τη λύση, ενώ ο κ. Axel Weber, πρώην επικεφαλής της Bundesbank, πρόσφατα άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να υπάρξει μια τέτοια προσέγγιση.
Η κ. Merkel φοβάται να φορτωθεί μια διάσωση της Ελλάδας και των τραπεζών της από τους φορολογουμένους. Αυτή η ανησυχία είναι υπερβολική, τουλάχιστον συγκριτικά με τους πολύ μεγαλύτερους φόβους που συνοδεύουν μια άτακτη χρεοκοπία. Οι φορολογούμενοι Γερμανοί θα πληρώσουν πολύ περισσότερα σε μια τέτοια περίπτωση, ενώ δεν θα πληρώσουν τίποτα για τις εγγυήσεις, αν η Ελλάδα καταφέρει να εξυπηρετήσει το χρέος της σε 20ετή περίοδο με κλειδωμένα επιτόκια.
Υπάρχει επίσης μια αποτελεσματική μέθοδος για να αντιμετωπιστεί το βαρύ πολιτικό βάρος μιας ευρωπαϊκής εγγύησης του ελληνικού χρέους. Η Ε.Ε. κινείται προς νέους φόρους στον χρηματοπιστωτικό κλάδο, ίσως στους ισολογισμούς ή στις συναλλαγές. Αυτοί οι φόροι μπορούν να στηρίξουν τις εγγυήσεις της εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους.
Η δημιουργία ενός ταμείου εγγυήσεων στην ΕΚΤ, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση χρεοστασίου, μπορεί να είναι μια επιλογή. Έτσι, θα υπάρξει τριπλό κέρδος: η Ελλάδα θα ξεχρεώσει σε χαμηλά επιτόκια, η ευρωζώνη θα επιβιώσει και ο τραπεζικός κλάδος (δηλαδή οι εύποροι μέτοχοι και οι μεγάλοι επενδυτές, ουσιαστικά) θα κερδίσει από αυτά τα δύο.
Στην καλύτερη περίπτωση, όλοι θα είναι κερδισμένοι. Η Ελλάδα θα διαψεύσει τους απαισιόδοξους, αποπληρώνοντας τα χρέη της σε 20 χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι οι απαισιόδοξοι κάνουν μόνο υποθέσεις. Μια σταδιακή αποπληρωμή με χαμηλά επιτόκια αξίζει να δοκιμαστεί. Στη χειρότερη περίπτωση, η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει απέναντι στους Ευρωπαίους εγγυητές της, χωρίς να προκαλέσει τραπεζικό πανικό ή κατάρρευση του ευρώ.
Βέβαια, μια καίρια προϋπόθεση για να αποδώσει το σενάριο είναι η χώρα να ανακτήσει την οικονομική της ανάπτυξη, ενώ παραμένει στο ευρώ. Και υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Μάλιστα, η Ελλάδα έχει ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες προοπτικές.
Η Ελλάδα έχει τεράστιες δυνατότητες εξαγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας στην ενεργειακά πεινασμένη βόρεια Ευρώπη. Η Ελλάδα προσφέρει έναν εξαιρετικό μεταγωγικό σταθμό στο εμπόριο Ευρώπης - Ασίας. Οι νεαροί Έλληνες μηχανικοί λογισμικών διακρίνονται σε τεχνολογίες πληροφορικής. Και, βέβαια, η Ελλάδα παραμένει ένας από τους πιο ένδοξους προορισμούς στον κόσμο για τουρισμό, εξερευνήσεις και αφουγκρασμό της ανθρώπινης φύσης. Με λίγη τύχη, η Ελλάδα στο μέλλον θα αφουγκράζεται το πώς σφήνωσε στα στενά στις αρχές του 21ου αιώνα και τιμήθηκε και αμείφθηκε για τους κόπους της.
Ο αρθρογράφος Jeffrey Sachs είναι διευθυντής του Earth Institute στο Columbia University.
Πηγή - Financial Times (FT.com)
Του Jeffrey Sachs
διευθυντή του Earth Institute στο Columbia University
Πηγή - Financial Times (FT.com)
Η Ελλάδα απέφυγε άμεσα τη στάση πληρωμών, λαμβάνοντας τη γενναία απόφαση της περαιτέρω λιτότητας. Η Ε.Ε. και το ΔΝΤ μπορούν τώρα να εκταμιεύσουν τη βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση που θα δώσει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να εξυπηρετήσει το χρέος της τουλάχιστον μέχρι το τέλος του καλοκαιριού.
Όμως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το δεύτερο αυτό πακέτο στήριξης πρέπει να είναι το τελευταίο. Είτε η Ελλάδα και οι εταίροι της στην ευρωζώνη θα βρουν μια μακρόβια λύση, είτε οι διαδηλωτές που έχουν ξεχυθεί στους δρόμους των Αθηνών θα επικρατήσουν την επόμενη φορά που το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα φτάσει στο χείλος του οικονομικού γκρεμού.
Οφείλουμε να είμαστε ευγνώμονες στα παλικάρια της Ελλάδας για την ψήφο αυτής της εβδομάδας. Μια στάση πληρωμών θα προκαλούσε δραματικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία κι ακόμη παραπέρα. Αρκετοί ακαδημαϊκοί συνάδελφοί μου ζητούν χαλαρά από την Ελλάδα να κηρύξει στάση πληρωμών και έτσι να επιβάλει μη εθελοντική αναδιάρθρωση χρεών. Εκτιμώ ότι είναι αφελής συμβουλή. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ένα συντεταγμένο χρεοστάσιο στο σημερινό διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Τραπεζικός πανικός, ντόμινο σε άλλες χώρες, χρεοστάσιο στα CDSs, νομικές διεκδικήσεις από «αρπακτικά» κεφάλαια που αγοράζουν φθηνά ελληνικά ομόλογα και μετά προσφεύγουν και ζητούν πλήρη αποζημίωση καθώς και εν θερμώ πολιτικές καθαιρέσεις στην Ευρώπη, δεν είναι παρά μερικές από τις επιπτώσεις που θα ακολουθούσαν αμέσως τη στάση πληρωμών. Η διαταραχή της νομισματικής ενοποίησης δεν θα εξαιρούνταν.
Ίσως πράγματι εντέλει να γίνει στάση πληρωμών, αλλά δεν πρέπει ποτέ αυτή να είναι πρώτη ή πρώιμη λύση. Δεν το λέω αυτό λόγω της «ιερότητας» των κρατικών ομολόγων, αλλά ορθολογικά. Εγώ προσωπικώς έχω βοηθήσει στις συνομιλίες για μια σειρά αναδιαρθρώσεις κρατικών χρεών, από τη Βολιβία στην Πολωνία, στη Νιγηρία και πάει λέγοντας. Όμως, η Ελλάδα είναι διαφορετική περίπτωση. Είναι μια ανεπτυγμένη οικονομία.
Δεν έχει καταρρεύσει σε υπερπληθωρισμό. Δεν έχει εξέλθει από έξωθεν επιβεβλημένο κομμουνισμό, όπως η Πολωνία πριν από 20 χρόνια. Η Ελλάδα είχε υπερβολικό δανεισμό και υπερβολικές δαπάνες και μετά υπέπεσε σε λογιστικές ατασθαλίες, ενώ βρέθηκε και αντιμέτωπη με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κατάρρευση του 2008. Τώρα η χώρα πρέπει να προσαρμοστεί, αν αυτή η προσαρμογή είναι λογική και αξιοπρεπής, όχι θανατηφόρος για την οικονομία.
Πολλοί, οι οποίοι θεωρούν αναπόφευκτη τη χρεοκοπία, πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεπληρώσει τα βουνά από χρέη. Ίσως αποδειχτεί ότι έχουν δίκιο, αλλά είναι πολύ νωρίς να μιλάμε ή να κινούμαστε με βάση αυτήν την προαίσθηση. Ισχυρίζονται ότι το δημόσιο χρέος που οφείλεται στους ξένους πιστωτές είναι περί το 120% του εθνικού εισοδήματος, οπότε η εξυπηρέτηση του χρέους θα τσακίσει την οικονομία και, αργά ή γρήγορα, θα αποδειχτεί πολιτικά αφόρητη.
Με τα επιτόκια στα ελληνικά ομόλογα να αναμένεται να παραμείνουν πάνω από το 6% στο σύνηθες σενάριο που προωθούν το ΔΝΤ και η Ε.Ε., η εξυπηρέτηση των τόκων προς τους ξένους πιστωτές θα παραμείνει υψηλότερα από το 6% του δημοσίου χρέους τα επόμενα χρόνια. Και αυτό είναι πράγματι αφόρητο μέγεθος, οικονομικά και πολιτικά.
Ευτυχώς, αυτή η δυσοίωνη πρόβλεψη δεν είναι απαραίτητα ορθή. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να πληρώσει ούτε κατά προσέγγιση αυτά τα ποσά, αν γίνει καλύτερος χειρισμός της κρίσης από εδώ και πέρα.
Και ιδού το πώς...
Το ΔΝΤ και Ε.Ε. κάνουν τις εκτιμήσεις τους με βάση την ιδέα ότι η Ελλάδα θα πληρώνει επιτόκιο υψηλότερο από αυτό της αγοράς, που περιλαμβάνει σημαντικό premium λόγω του κινδύνου χρεοστασίου. Το προφανές πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι καλείται να αυτοεκπληρώσει την προφητεία της. Τα υψηλά επιτόκια θα οδηγήσουν σε αφόρητο χρέος και σε πορεία προς τη χρεοκοπία, η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε υψηλότερα επιτόκια.
Η καλύτερη στρατηγική είναι να πέσει κάθετα το ελληνικό επιτόκιο, σε συνδυασμό με ένα εναλλακτικό σενάριο στο οποίο η Ελλάδα θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει το χρέος της, γιατί η εξυπηρέτηση θα είναι συντηρητική, σταδιακή και με τη στήριξη της ανανεωμένης οικονομικής ανάκαμψης.
Ας υποθέσουμε ότι, αντί για δυσθεώρητα επιτόκια, η Ελλάδα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της με το γερμανικό κόστος δανεισμού, δηλαδή περίπου 3,5% στο 10ετές τον χρόνο. Με ετήσιο πληθωρισμό στην ευρωζώνη 1,5%, το πραγματικό επιτόκιο θα είναι 2% ή και χαμηλότερο.
Η Ελλάδα θα μπορέσει να επανακτήσει ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης περί το 3% και στη συνέχεια η Ελλάδα θα μπορέσει να εξυπηρετήσει το χρέος της και να μειώσει τον συντελεστή επί του ΑΕΠ από το 120% στο 70% μέσα σε 20ετή περίοδο, ενώ παράλληλα θα καταφέρει να διατηρήσει καθαρές μεταβιβάσεις πόρων στους ξένους πιστωτές στο 2% του ΑΕΠ ετησίως.
Αυτά τα χαμηλά επιτόκια θα πρέπει να δημιουργηθούν μέσω πανευρωπαϊκών εγγυήσεων στην εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους. Η Ελλάδα θα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της με γερμανικούς και γαλλικούς όρους δανεισμού, καθώς αυτές οι χώρες και η υπόλοιπη ευρωζώνη θα στηρίζουν την εξυπηρέτηση. Η Γερμανίδα καγκελάριος κ. Angela Merkel μέχρι στιγμής αντιστέκεται σε αυτήν τη λύση, ενώ ο κ. Axel Weber, πρώην επικεφαλής της Bundesbank, πρόσφατα άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να υπάρξει μια τέτοια προσέγγιση.
Η κ. Merkel φοβάται να φορτωθεί μια διάσωση της Ελλάδας και των τραπεζών της από τους φορολογουμένους. Αυτή η ανησυχία είναι υπερβολική, τουλάχιστον συγκριτικά με τους πολύ μεγαλύτερους φόβους που συνοδεύουν μια άτακτη χρεοκοπία. Οι φορολογούμενοι Γερμανοί θα πληρώσουν πολύ περισσότερα σε μια τέτοια περίπτωση, ενώ δεν θα πληρώσουν τίποτα για τις εγγυήσεις, αν η Ελλάδα καταφέρει να εξυπηρετήσει το χρέος της σε 20ετή περίοδο με κλειδωμένα επιτόκια.
Υπάρχει επίσης μια αποτελεσματική μέθοδος για να αντιμετωπιστεί το βαρύ πολιτικό βάρος μιας ευρωπαϊκής εγγύησης του ελληνικού χρέους. Η Ε.Ε. κινείται προς νέους φόρους στον χρηματοπιστωτικό κλάδο, ίσως στους ισολογισμούς ή στις συναλλαγές. Αυτοί οι φόροι μπορούν να στηρίξουν τις εγγυήσεις της εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους.
Η δημιουργία ενός ταμείου εγγυήσεων στην ΕΚΤ, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση χρεοστασίου, μπορεί να είναι μια επιλογή. Έτσι, θα υπάρξει τριπλό κέρδος: η Ελλάδα θα ξεχρεώσει σε χαμηλά επιτόκια, η ευρωζώνη θα επιβιώσει και ο τραπεζικός κλάδος (δηλαδή οι εύποροι μέτοχοι και οι μεγάλοι επενδυτές, ουσιαστικά) θα κερδίσει από αυτά τα δύο.
Στην καλύτερη περίπτωση, όλοι θα είναι κερδισμένοι. Η Ελλάδα θα διαψεύσει τους απαισιόδοξους, αποπληρώνοντας τα χρέη της σε 20 χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι οι απαισιόδοξοι κάνουν μόνο υποθέσεις. Μια σταδιακή αποπληρωμή με χαμηλά επιτόκια αξίζει να δοκιμαστεί. Στη χειρότερη περίπτωση, η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει απέναντι στους Ευρωπαίους εγγυητές της, χωρίς να προκαλέσει τραπεζικό πανικό ή κατάρρευση του ευρώ.
Βέβαια, μια καίρια προϋπόθεση για να αποδώσει το σενάριο είναι η χώρα να ανακτήσει την οικονομική της ανάπτυξη, ενώ παραμένει στο ευρώ. Και υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Μάλιστα, η Ελλάδα έχει ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες προοπτικές.
Η Ελλάδα έχει τεράστιες δυνατότητες εξαγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας στην ενεργειακά πεινασμένη βόρεια Ευρώπη. Η Ελλάδα προσφέρει έναν εξαιρετικό μεταγωγικό σταθμό στο εμπόριο Ευρώπης - Ασίας. Οι νεαροί Έλληνες μηχανικοί λογισμικών διακρίνονται σε τεχνολογίες πληροφορικής. Και, βέβαια, η Ελλάδα παραμένει ένας από τους πιο ένδοξους προορισμούς στον κόσμο για τουρισμό, εξερευνήσεις και αφουγκρασμό της ανθρώπινης φύσης. Με λίγη τύχη, η Ελλάδα στο μέλλον θα αφουγκράζεται το πώς σφήνωσε στα στενά στις αρχές του 21ου αιώνα και τιμήθηκε και αμείφθηκε για τους κόπους της.
Ο αρθρογράφος Jeffrey Sachs είναι διευθυντής του Earth Institute στο Columbia University.
Πηγή - Financial Times (FT.com)
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)