Ολοκληρώνοντας το έργο της κατάσβεσης μιας πυρκαγιάς, οι πυροσβέστες είναι υποχρεωμένοι να σιγουρευτούν ότι δεν υπάρχουν εστίες που συνεχίζουν να σιγοκαίνε. Με τις φλόγες της τραπεζικής κρίσης να ελέγχονται πλέον στις περισσότερες πλούσιες οικονομίες, είναι μεγάλος ο πειρασμός να αποσύρει κανείς τις «χρηματοπιστωτικές δυνάμεις ασφαλείας». Ωστόσο, οι καπνοί που διακρίνονται ακόμη στην ανατολική Ευρώπη, δίνουν το μήνυμα ότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα δεν έχει σταθεροποιηθεί. Τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, ανακοίνωσαν σημαντικότατες ζημίες, κυρίως στο μέτωπο των δανείων τους. Ανάμεσά τους, οι UniCredit, Erste Group και OTP. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα στοιχεία είναι άκρως ανησυχητικά. Στο Καζαχστάν, άνω του 30% του δανεισμού δεν εξυπηρετείται, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στη Λεττονία φτάνει σχεδόν το 20%. Στην Ουγγαρία και στην Πολωνία το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι κάτω από το 8%, αλλά αυξάνεται. Το μεγάλο μέγεθος των οικονομιών τους μπορεί να σημάνει σημαντικά προβλήματα παρά το σχετικώς «ελεγχόμενο» της κατάστασης. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ουκρανία υπολογίζονται επισήμως κάτω από το 10% του συνόλου. Αλλά η εθνική νομοθεσία λειτουργεί απαγορευτικά ως προς την παραγραφή χρεών από τις τράπεζες. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι αγγίζουν το 30%. Ο κύριος λόγος για τη σημαντική αύξηση των επισφαλών δανείων είναι ότι οι δανειολήπτες δεν δίσταζαν να δανειοδοτηθούν σε ξένο νόμισμα, όπως το ελβετικό φράγκο, που είχε χαμηλότερο επιτόκιο από το εθνικό τους νόμισμα. Στην Ουγγαρία, τα δύο τρίτα του δανεισμού των νοικοκυριών είναι σε ξένα νομίσματα. Στη Λεττονία, το 90% του ιδιωτικού δανεισμού. Η σημαντική άνοδος του ελβετικού φράγκου επέφερε αυξήσεις στα δανειακά βάρη, τα οποία επιβάρυναν περαιτέρω την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων.
Η ιαπωνική απειλή
Ισως είναι υπερτιμημένοι οι κίνδυνοι από τις επισφάλειες των τραπεζών στην ανατολική Ευρώπη για το συνολικό, τεράστιο, ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Οι «δοκιμασίες αντοχής» ευρωπαϊκών τραπεζών έδειξαν ότι σχεδόν όλες διαθέτουν κεφαλαιακή επάρκεια, που τις καθιστά ανθεκτικές ακόμη και σε δυνατά «σoκ». Είναι μικρές οι πιθανότητες να καταρρεύσει το σουηδικό τραπεζικό σύστημα από τις επισφάλειες στη Λεττονία, ή το αυστριακό από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ουγγαρία. Ο πραγματικός κίνδυνος παράλυσης για τις ευρωπαϊκές τράπεζες προέρχεται από την πιθανότητα να αρχίσει να μειώνεται σταθερά η κεφαλαιακή επάρκειά τους λόγω των επισφαλειών. Οπως αναφέρει στέλεχος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης EBRD, «ο υπαρκτός κίνδυνος είναι να καταλήξουμε με ένα πάγωμα της δραστηριότητας, όπως συνέβη στην Ιαπωνία. Δεν ανησυχούμε για μία τραπεζική κρίση, αλλά για το τέλος της οικονομικής ανάκαμψης». Δεν υπάρχουν πολλές εύκολες επιλογές για την αντιμετώπιση του ζητήματος των επισφαλειών. Οι κυβερνήσεις δεν είναι πρόθυμες να απαιτήσουν την άμεση μετατροπή του δανεισμού που έχει χορηγηθεί σε ξένο νόμισμα, στα τοπικά. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε άμεσες λογιστικές ζημίες, είτε για τις τράπεζες είτε για τους δανειολήπτες. Στην Ουγγαρία απαγορεύεται πλέον η έκδοση νέων στεγαστικών σε ξένο νόμισμα, ενώ στην Πολωνία, η κυβέρνηση απαιτεί μεγαλύτερη συμμετοχή από τους δανειολήπτες. Η πρακτική αυτή συγκρίνεται όμως με την εγκατάσταση συστήματος πυρόσβεσης, αφού έχει καεί ολοσχερώς ένα σπίτι! Βραχυπρόθεσμα, αυτού του είδους τα μέτρα μπορούν να περιορίσουν τη ροή του δανεισμού σε οικονομίες που τον έχουν άμεση ανάγκη.
Η ιαπωνική απειλή
Ισως είναι υπερτιμημένοι οι κίνδυνοι από τις επισφάλειες των τραπεζών στην ανατολική Ευρώπη για το συνολικό, τεράστιο, ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Οι «δοκιμασίες αντοχής» ευρωπαϊκών τραπεζών έδειξαν ότι σχεδόν όλες διαθέτουν κεφαλαιακή επάρκεια, που τις καθιστά ανθεκτικές ακόμη και σε δυνατά «σoκ». Είναι μικρές οι πιθανότητες να καταρρεύσει το σουηδικό τραπεζικό σύστημα από τις επισφάλειες στη Λεττονία, ή το αυστριακό από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ουγγαρία. Ο πραγματικός κίνδυνος παράλυσης για τις ευρωπαϊκές τράπεζες προέρχεται από την πιθανότητα να αρχίσει να μειώνεται σταθερά η κεφαλαιακή επάρκειά τους λόγω των επισφαλειών. Οπως αναφέρει στέλεχος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης EBRD, «ο υπαρκτός κίνδυνος είναι να καταλήξουμε με ένα πάγωμα της δραστηριότητας, όπως συνέβη στην Ιαπωνία. Δεν ανησυχούμε για μία τραπεζική κρίση, αλλά για το τέλος της οικονομικής ανάκαμψης». Δεν υπάρχουν πολλές εύκολες επιλογές για την αντιμετώπιση του ζητήματος των επισφαλειών. Οι κυβερνήσεις δεν είναι πρόθυμες να απαιτήσουν την άμεση μετατροπή του δανεισμού που έχει χορηγηθεί σε ξένο νόμισμα, στα τοπικά. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε άμεσες λογιστικές ζημίες, είτε για τις τράπεζες είτε για τους δανειολήπτες. Στην Ουγγαρία απαγορεύεται πλέον η έκδοση νέων στεγαστικών σε ξένο νόμισμα, ενώ στην Πολωνία, η κυβέρνηση απαιτεί μεγαλύτερη συμμετοχή από τους δανειολήπτες. Η πρακτική αυτή συγκρίνεται όμως με την εγκατάσταση συστήματος πυρόσβεσης, αφού έχει καεί ολοσχερώς ένα σπίτι! Βραχυπρόθεσμα, αυτού του είδους τα μέτρα μπορούν να περιορίσουν τη ροή του δανεισμού σε οικονομίες που τον έχουν άμεση ανάγκη.
